Tartışmalı TÜİK verilerinden sonrasında bu kez de Merkez Bankası hesaplarında ciddi hata olduğu ortaya çıktı. Dünya Gazetesi yazarı Alaattin Aktaş bu ciddi ve vahim hatayı bugün köşesine taşıdı. Aktaş’ın bugünkü köşe yazısı şu şekilde:
Merkez Bankası’nın fazlaca kapsamlı bir veri dağıtım sistemi var. Kısa adı EVDS olan elektronik veri dağıtım sistemi kapsamında, yalnızca Merkez Bankası’nın ürettiklerini değil, neredeyse tüm kuruluşların verilerini bulmak mümkün. İşte bu dağıtım sisteminde fazlaca ciddi bir hata yapılmakta olduğu anlaşıldı.
Dünya’nın ortaya çıkardığı ve “doğrunun ne olması gerektiği” yolundaki soruyla ilettiği görüşten sonrasında Merkez Bankası dün sistemde apar topar değişikliğe gitti. Merkez Bankası, bu değişikliği EVDS kapsamındaki tek cümlelik bir açıklamayla duyurdu. Meydana getirilen açıklamada “EVDS içinde, vakit serilerinin yüksek frekanstan düşük frekansa değişiklik yapılması esnasında kullanılacak tek teknik kesikli olacak şekilde düzenleme yapılmıştır” denildi. Hesaplamalarda daha ilkin kesikli yöntemin yanı sıra, durağan(durgun), doğrusal ve kübik yöntemler de kullanılıyordu. Son iki yöntem oldukça mühim değildi, fakat durağan(durgun) yöntem fazlaca yanlış sonuçlar vermekteydi.
Söz mevzusu hata, haftalık bazda açıklanan bazı verilerin aylık ve daha uzun dönemli baza taşınması esnasında kullanılan yöntemden kaynaklanıyor. İşte bu yöntemlerden sıkça kullanılanı olan durağan(durgun) hesaplama yöntemi, adeta el yordamıyla ve “olsa olsa” prensibine nazaran oluşturuluyor. Daha da ilginci, durağan(durgun) ve kesikli yöntemler aynı dönem için dağlar kadar değişik sonuçlar verebiliyor. Mesela, bir yöntem, “döviz girişi var”, diğeri ise “döviz çıkışı var” sonucu ortaya koyabiliyor.
HATA NASIL ANLAŞILDI?
Yabancıların Türkiye’deki hisse senedi ve DİBS alım satımları mühim bir gösterge. Bu yüzden de bu verideki seyri sık sık bu köşeye taşıyoruz. Bilhassa 1 Kasım seçiminden sonrasında yabancıların iyi mi hareket ettiğini gözlemek için, seçimden sonraki hafta içinde ortaya çıkan rakama odaklandık. Söz mevzusu hafta yabancıların 224 milyon dolarlık DİBS sattığını da 13 Kasım’da bu köşede yazdık.
Fakat o gün dikkatimizi bir başka sayı çekti. Merkez Bankası’nın haftalık menkul kıymet istatistikleri bölümünde 224 milyon dolar olarak yer edinen yabancıların DİBS satışı, elektronik veri dağıtım sisteminde, “kasım ayı toplamındaki hareket itibariyle” 192 milyon dolar olarak kayıtlara girmişti. O hafta, 2-6 Kasım haftasını gösteriyordu ve kasım ayı toplamı da bu beş günden ibaretti aslına bakarsan. Dolayısıyla haftalık rakamla, aynı günlere denk gelen aylık sayı iyi mi değişik olurdu ki…
Mevzuyu araştırdıkça gördük ki, Merkez Bankası’nın EVDS sisteminde haftalık sayıları aylık baza getirirken kullandığı durağan(durgun) yöntemle hesaplama bu hatayı veriyordu. Şundan dolayı bu yöntemde, şu şekilde bir varsayımdan yola çıkılıyordu:
“2-6 Kasım günlerini kapsayan beş iş gününde yabancılar 224 milyon dolarlık DİBS sattığına nazaran, demek ki bir haftadaki satış, kısaca 1-7 Kasım haftasındaki satış bu kadar. 224 milyon 7′ye bölünüyor, günlük satış rakamı olarak 32 milyon dolar bulunuyor. Veri 6 Kasım itibariyle açıklandığına nazaran, bu sefer de gün başına 32 milyonluk işlem olduğu varsayımından hareketle, 32 milyon dolar 6 ile çarpılıyor ve haftalık hareket 192 milyon dolar olarak hesaplanıyor.”
Bu yaklaşıma nazaran, yabancılar seçim meydana getirilen 1 Kasım’da da hisse senedi ve DİBS alıp satmaya devam etmişler, 7 Kasım cumartesi günü de…
ANLAŞILAMAYAN HATALAR
EVDS’de dün itibariyle terk edilen yanlış hesaplama tekniği yalnızca yabancıların hisse senedi ve DİBS alım satımına ilişkin rakamların yanlış oluşmasına yol açmıyordu. Bu çerçevede belirleyebildiğimiz kadarıyla dış borç ödemesine ilişkin rakamlarda da yanlış sonuçlar ortaya çıkıyor.
Biz yanlışın ortaya çıkmasına yol açan DİBS ve kimi dönemler için de hisse senedi sayılarından örnekler vermeye devam edelim.
Gerek hisse senedi, gerekse DİBS’te senelik baza getirilen rakamlar birbirine yaklaşıyor. Sadece aylık kümülatif ve aylık averaj rakamlar içinde fazlaca belirgin farklar oluştuğu dikkati çekiyor.
Bilhassa bu senenin ocak ayındaki DİBS hareketinde gözlenen fark inanılmaz. Rakamlar bir yana yön değişik. Kesikli yönteme gore yabancılar ocak ayında 200 milyon dolarlık DİBS almış. Fakat durağan(durgun) yönteme gore yabancılar DİBS almak şu şekilde dursun, tam 223 milyon dolarlık satış yapmışlar.
Nisana bakıyoruz, yabancıların hisse senedi alımları kesikli yönteme gore 272 milyon, durağan(durgun) yönteme gore 604 milyon. Tutarsız rakamlar hisse senedinde mayısta bu kez yer değiştirmiş, kesikli yöntemde 390 milyon dolar olan hisse senedi alımı, durağan(durgun) yöntemde 81 milyona inmiş.
Bu yöntemlerin iyi mi bir hesaplamayla oluşturulduğu üstünde durmak istemiyoruz, bu sebeple oldukça karmaşık ve çok açık ki esasen Merkez Bankası da senelerce bu işin içinden çıkamamış.
ÖDEMELER DENGESİ OLUŞTURULURKEN…
Yabancıların hisse senedi ve DİBS alış satışları ile dış borç ödemesi rakamlarının haftalık derlenip aylık baza getirilmesi esnasında müthiş değişimlere uğradığının örnekleri ortada. Bu rakamlar ödemeler dengesinde de kullanılıyor, hem de mühim bir yer tutarak.
Acaba, EVDS’deki bu hata, ödemeler dengesi verilerine de yansıyor muydu? Daha da önemlisi, milyar dolarlar düzeyinde oluşan net hata ve noksan birazcık da bu rakamlardaki yanlıştan mı oluşuyor yoksa? O şekilde ya, net hata noksan kent efsanesine dönüşen deposu belirsiz para girişi değil, ödemeler dengesinde bazı rakamların gerçek düzeyiyle yazılamamasından kaynaklanıyor. Özünde ölçüm hatası var doğrusu. Mesela cari denge negatif 100, ana para girişi 80 ise, net hata noksan pozitif 20 oluyor. Fakat ya cari denge negatif 100 iken, ana para girişi aslına bakarsak 90 ise, net hata 10′a düşmeyecek mi?
Haber Kaynağı: Sözcü
Merkez Bankası’nda vahim hesap hatası!
0 yorum:
Yorum Gönder